زبان لری

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

زون لوری-زوان لوری 

zoun löri-zoān löri

  ایران، غرب و جنوب غرب

  عراق، مناطق شرقی

  عمان، بخش‌های محدودی از مناطق شمالی

زبان لُری یک زبان ایرانی کاملاً جنوبی است که توسط مردم ساکن و کوچ نشین منطقه بزرگی در غرب و جنوب ایران، حداقل از نیمه جنوبیاستان‌های کرمانشاه و همدان (تویسرکان، نهاوند و ملایر و هرسین و کنگاور و قصر شیرین و…)، استان لرستان، استان خوزستان، دزفول، اندیمشک، مسجد سلیمان، لالی، اندیکا، رامهرمز، ایذه، باغملک، شوش، شوشتر، اهواز، باوی، و اکثر شهرستان‌های این استان استان ایلام،چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، استان فارس، استان بوشهر و استان اصفهان تکلم می‌شود. این زبان در کنار فارسی به شاخه جنوبیزبان‌های ایرانی غربی تعلق دارند.[۶] گویش‌های لری خود به دو گروه متمایز متناظر با تمایز بین لر بزرگ و لر کوچک تقسیم می‌شوند.

این گویش‌ها نزدیک‌ترین گویش‌های ایرانی به زبان فارسی هستند.[۷] زبان لری همانند زبان فارسی نواده‌ای از زبان پارسی میانه است.[۸] و واژه‌های آن همانندی بسیاری با فارسی دارد.[۸] ریشه زبانهای ایرانی، لری-بختیاری و سایر گویش‌های لری مانند زبان فارسی به پارسی میانه و از طریق پارسی میانه به پارسی باستان برمی‌گردد.

ویژگی‌های زبان لری نشان می‌دهد که چیرگی زبان‌های ایرانی در منطقه کنونی لرستان در تاریخ باستان از سوی ناحیه پارس صورت گرفته و نه از سوی ناحیه ماد.[۱۰][۱۱] این در حالی است که برخی گویش‌های زبان لری تحت تأثیر زبان کردی قرار گرفته‌اند.[۶][۱۲] زبان‌شناسانی دیگر لری را یکپیوستار زبانی از گویش‌های ایرانی جنوب غربی بین گونه‌های فارسی و کردی دانسته‌اند،[۸] که میان مردم لُر در غرب و جنوب غرب ایران رایج است و خود از گویش‌های مختلف تشکیل شده و در دو سوی پیوستار با انواعی از زبان‌های کردی و فارسی شانه‌به‌شانه‌است.[۸] به عبارت دقیق‌تر این خانواده یک گروه جدا اما مرتبط از چند زیرگروه پیوسته از ایل‌ها و طایفه‌هاست، که شناخته‌شده‌ترین این گروه‌ها عبارتند از ،ممسنی، مینجایی،بختیاری، بویراحمد، کهگیلویه و ممسنی، ثلاثی ، کومزاری ،لاری یا اچمی، هورموزی یا خورموجی.[۱۳] برخی کلمات در زبان لری فیلی و ترجمه به فارسی: دآ= مادر/ بووَ=پدر/ برآ=برادر/ لوچ=لب/ می می= عمه/ پت= بینی/ کِلِک=انگشت/ می= مو/

گوپ، دم=دهان قُل=مچ پا تا انگشتان پا/ مِل=گردن/ کوک=کمر/ گیع= شکم/ سی=برای/ دِ= داخل/ اِزگِل= زغال/ چیا- چغا= تپه/ ژُ= درد/ برخی کلمات در زبان لوری دومنی و ترجمه به فارسی آنها: دی:مادر/ بوو:پدر/ ککا، ککی:برادر/ بقیه کلمات با بختیاری یکی است.

ادامه در ادامه ی مطلب